لطفاً ما را از «فراقانونی» بودن برهانید!
معرفی کتاب THE MYSTERY OF CAPITAL
معروفترین کتاب آقای Hernando De Soto اقتصاددان برجستۀ اهل پرو کتاب «معمای سرمایه» است که در یک ماه گذشته مشغول خواندنش بودم. پرسش اصلی کتاب این است که چرا روشهای اقتصاد سرمایه‌داری در غرب نتایج خیره کننده‌ای دارد اما زمانی که همان روشها به کمک نهادهای بین المللی و مشاورۀ کشورهای توسعه یافته در کشورهای جهان سوم اجرا می‌شود نتیجۀ مطلوبی به دست نمی‌دهد. نویسنده بیش از یک دهه به دنبال پاسخی ریشه‌ای برای این پرسش بوده و حقیقتاً برای یافتن آن تلاش کرده و به کشورهای زیادی سفر کرده که در طول خواندن کتاب به شرح فعالیتهایش در این زمینه می‌پردازد. این را هم باید بگویم که واژۀ سرمایه‌داری ممکن است برای عده‌ای بار منفی داشته باشد و آنها را نسبت به موضوع کتاب بدبین کند. اما مسائلی که در این کتاب مطرح می‌شود ارزش خواندن دارد. پس زود قضاوت نکنید!
آقای De Soto فضای اقتصاد کشورها را به دو دستۀ قانونی و فراقانونی تقسیم می‌کند. اقتصاد قانونی فضایی است که قوانین آن در دست حکومتهاست. فضای اقتصاد فراقانونی را بازارهای زیرزمینی و سیاه تشکیل می‌دهند که قوانین آنها متفاوت است. نویسنده تلاش می‌کند حجم سرمایه درون بازارهای فراقانونی را نسبت به بازارهای قانونی در کشورهای گوناگون تخمین بزند تا میزان اهمیت مطالعۀ این بازارها را نشان دهد. وی بر این باور است که سرمایۀ موجود در اقتصادهای فراقانونی سرمایه‌ای مرده است. «سرمایۀ مرده» سرمایه‌ای است که اصطلاحاً سیّال نیست و نمی‌توان آن را به راحتی به سرمایه‌ای دیگر تبدیل کرد. زیرا قانون آن را به رسمیت نمی‌شناسد. این سرمایه تنها در محدودۀ مشخصی کارکرد دارد. همین مسئله موجب می‌شود که امکان افزایش سرمایه و رشد در این بازارها بسیار محدود شود. آقای De Soto نشان می‌دهد که در کشورهای جهان سوم حجم بازار فراقانونی چندین برابر بازار قانونی است.
نویسنده سپس تلاش می‌کند تا دلایل تشکیل بازارهای فراقانونی را بیابد. وی این بررسی را به شکل تاریخی از اروپا آغاز می‌کند و بیان می‌کند که مشکل اصلی از تعریف نامناسب قانون است. وقتی قانون به شکل مناسبی تعریف نشود عده‌ای خود را در شرایطی می‌بینند که عمل به قانون برایشان ناممکن است. در این شرایط تنها راه پیش روی آنان ایجاد بازارهایی (فراقانونی) درون خود با قوانین متناسب خود است. نویسنده معتقد است برای حل این مشکل، حکومتها باید قوانین را به شکلی تغییر دهند که عمل به آنها برای اکثریت مردم ممکن باشد. در غیر این صورت شکاف میان آنان که در پناه قانون هستند و آنان که بیرون از حوزۀ قانون افتاده‌اند بیشتر خواهد شد و مشکلات بزرگتری ایجاد خواهد کرد. نویسنده در ادامه مثالهایی از این تغییر رویه را در قوانین کشورهای اروپایی و آمریکا نشان می‌دهد و ادعا می‌کند توسعه و رشد این کشورها زمانی آغاز شده که قانونگذاران به این نتیجه رسیده‌اند که قوانین باید به شکلی تدوین شوند که برای اکثریت مردم قابل اجرا باشند. وی معتقد است که توسعه و ایجاد رفاه برای همه بدون وجود قانون مالکیتی که برای همگان قابل دسترس و اطمینان باشد و بدون وجود سرمایۀ سیّال ممکن نیست. وی سپس تلاش می‌کند روند تغییر قوانین و چالشهای آن را از دیدگاههای گوناگون بررسی کند و مسیری برای رسیدن به این هدف ترسیم کند.
وی بر این باور است که دلیل شکست برنامه‌های اقتصادی کشورهای کمتر توسعه یافته عدم توجه به بازارهای فراقانونی است و برنامه‌هایی که کشورهای توسعه یافته برای اجرا به دیگر کشورها توصیه می‌کنند تنها زمانی جواب می‌دهد که بازارهای فراقانونی حجم اندک و قابل اغماضی از اقتصاد آن کشورها را در اختیار داشته باشند.
شخصاً کتاب «معمای سرمایه» را بسیار جذاب و مفید یافتم و پیشنهاد می‌کنم اگر آن را خواندید نظرهای منتقدین آن را هم در ویکی پدیا بخوانید.
مشخصات کتاب معمای سرمایه
THE MYSTERY OF CAPITAL – Why Capitalism Triumphs in the West and Fails Everywhere Else
by Hernando De Soto
288 Pages
Publisher: Transworld Digital
ISBN 9780552999236
