معرفی کتاب: باستانشناسی قوم ثمود – تقریباً از قوم ثمود چیزی نمیدانیم!
جالب است بدانید که در چند دانشگاه اروپایی رشتۀ «ثمود شناسی» وجود دارد. اما ما دربارۀ ثمود چه می‌دانیم؟
فکر می‌کنم کتاب «وان دِن براندن» فرانسوی از معدود کتابهای باستانشناسی و شناخت قوم ثمود باشد. نام کتاب را در یکی از سخنرانیهای تفسیر قرآن دکتر انصاری شنیدم و علاقه‌مند شدم آن را بخوانم. جستجو در اینترنت نشان داد نام کتاب Histoire de Thamoud (به فرانسوی نوشته شده) و نام کامل نویسنده Albertus van den Branden است و کتاب در سال 1960 چاپ شده. تا جایی که متوجه شدم کتاب به انگلیسی ترجمه نشده. ترجمه فارسی کتاب در سال 1387 به دست سید محمد حسین مرعشی (نشر نگاه معاصر) به چاپ رسیده. ادبیات کتاب ادبیات پژوهشی و علمی است.
نکات جالبی که هنگام خواندن به ذهنم رسید اینها بود:
- با آنکه ماجرای قوم ثمود بارها در قرآن آمده اما عجیب است که گویا مسلمانان همت چندانی برای مطالعه این قوم صرف نکرده‌اند. عجیب نیست؟
- مردم ثمود صرفاً مردم یک یا چند شهر نبوده‌اند بلکه یک «قوم» بزرگ بوده‌اند. مانند اقوام پارس و پارت و … در ایران. بنا بر مطالعات تاریخی قوم ثمود از حدود سده هشتم پیش از میلاد تا حدود سده سوم پس از میلاد و به قولی تا یک سده پیش از تولد پیامبر اسلام می‌زیسته‌اند. آنها مجموعه‌ای از شهرنشینها، روستانشینان و عشایر بوده‌اند و عمدتا در شمال عربستان سکونت داشته‌اند. در کتابهای تاریخی بارها از آنها نام برده شده مثلا در تاریخ بابل به جنگ بابلیان با آنها یا در تاریخ روم اشاره شده عده‌ای جنگو به نام ثمودیان برای جنگیدن در سپاه روم اجیر شده‌اند…
- محل عذاب قوم صالح که بخشی از قوم ثمود بوده‌اند در شمال عربستان و در منطقه «مدائن صالح» واقع بوده است. با جستجو در اینترنت می‌توان تعدادی عکس از این منطقه به دست آورد. از جمله تصاویر زیر که خیلی وقت پیش آنها را پیدا کردم و فکر می‌کنم آنها را در flickr دیدم.
- نویسنده کتاب باستانشناسی قوم ثمود در ابتدای کتاب ادعا می‌کند که عربستان پر از آثار باستانی و تمدنهای دفن شده زیر خاک و شن است و می‌گوید این سرزمین جایی است که هر کجا شروع به حفاری کنید حتما چیزی به دست می‌آورید. با این حال گویا دلایل گوناگونی مانند محدودیتهای فرقه‌ای، سیاسی و شاید هم مسائل دیگر باعث شده پای باستان شناسان به این مناطق باز نشود. اطلاعات اندکی که از این قوم داریم را پژوهشگران غربی به زحمت و با معدود سفرهایی که در دل بیابان به این مناطق داشته‌اند کسب کرده‌اند. بیشتر آنچه از ثمود می‌دانیم نتیجه یافته‌های باستان شناسان غربی است.
ممنون بابت معرفی این کتاب مفید